Wednesday, May 18, 2016

A rhui paxa ak lo ti ve ikoe mueih a tengtoeng num? (Sam 144:9).Kutyung paxa ti ngahnak num?

A rhui paxa ak lo ti ve ikoe mueih a tengtoeng num? (Sam 144:9).Kutyung paxa ti ngahnak num?

Khawsa awi Baibul ve a long a lam mahna awm noeh ammang yasim a hamna tluknaak doe pha puei tha hue. Ace a dawngoeh Khawsa awi eng a ti ve ikoe num a ngahnak ti ce a hu a hai a thoep ngah hue. 

Khawsa awi Baibul Sam 144:9 khui oehkoe a rhui paxa a ti ngahnak ve kutyung paxa ak lo, kut boeih eng nim mkueihcah u a ti ngahnak amni noeh Judahkhi eng anina honak a rhui paxa ak lo tengtoeng eng mkueihcah hlue tingahnak ni.Ve Samkhui oehkoe a rhui paxa ak lo ve peexa (10 pe) tlukna a dueng sang hue. Judahkhi eng a ni honak ve tengtoeng ak chang chang awmnoeh a rhui 2, 4, 6, 10, 14, 16,… tinoeh a rhui ve khawyah ak lookhi awm om hue. Baibul khui oeh tengtoeng ni huhnakkhi toe;1 Samuel 10:5; 2 Samuel 6:5; 1 Boikhi 10:12; Isaiah 5:12, 14:11; Amos 5:23, 6:5; Sam 33:2, 57:8, 71:22, 81:2 , 92:3, 108:2, 144:9, 150:3; Nehemiah 12:27; 1 Chonnoernak 13:8, 15:16, 15:20, 15:28, 16:5, 25:1, 25:6; 2 Chonnoernak 5:12, 9:11, 20:28, 29:25, a culumna 27 ni hu tha hue.



 

Khawsa Eng ak Che Poh Noeh aw? (Isaiah 45:7; Amos 3:6)

Khawsa Eng ak Che Poh Noeh aw? (Isaiah 45:7; Amos 3:6)

Vainak ce awmsak noeh,am mthan ce sep nueng: rhoepnak ce poh noeh, saernak ce sep nueng: Ka Boipa eng a vekkhi boeih ce poh nueng(Isaiah 45:7, KJV).

Moko ce mlueh khuina tum hlue u noeh aw, thlangkhi eng amma ni khyihnak a hamna? Ak che ce kho khuina awm hlue noeh aw, Boipa eng ampoh vikloei soe? (Amos 3:6).

    Thlangbaok awi “evil”, Hebru eng “rah” a ti ve Dai awi na toe;thlang him, thlang a Yuu a caa thawlhnak, sungrhai baek, amcangnak, rhuuk, qoel ther, rhaiqoel, saernak poh,… a vemueihkhi ve “evil” ak che” tina awm hue.Khawsa ve ak che ak sep tang aw? Ve ak awi doernak nim mhlatnak a hamna toe ak cuek awilung ce a sui ngah hue. Khawsa ak cim eng cu iatioeh ak che ak sep huvoei aw? Acoeh toe ak che ti noeh ang yawk Isaiah 45:7 khui oehkoe ve Khawsa awi anina yawk cuek Hebru awilungna ni teok lah ve u. Thlangbaok awina “evil” tive Hebru awina toe “rah” ti hue u. Ace Hebru awi “rah” ce thlangbaok awi Baibul King James Version ani ti u oehtoe “evil” tinoeh mhloen hue.Ace ce ak cerna ni teng lah ve u, Khawsa eng ak che ak sep tang num ti ce ni simnak a hamna ni.

     Thlangbaok Baibul eng “evil” tinoeh am mhloen Hebru awina“Rah” tive ak changchang khawyahna hona hue u.Thlangbaok Baibul KJV oeh ang dang amueihna toe 663 na dang noeh 431 ce “evil- ak che” tinoeh mhloen hue u. Ak changkhi lung 232 toe thlangche, natsak, kueinak paek, kawsaet, yawkche, ngaih ammak rhep, Kueinak, saernak, khuikhatnak, kueikanak tinoeh khawyahna mhloen hue u.Ace a dawngoeh ak awilung ve ni teok oeh ak che tinoeh mhloen hlue amni mueih hue.Ace mueihna awmnoeh Khawsa awi Baibul anim mhloen u ak chang chang ni teok oehtoe ak loha khawyah ni hu hue.Thlangbaokkhi Baibul NASB moe NKJV oehtoe kueinak ak pha tinoeh, NIV oehtoe khuikhatnak soong hue tinoeh,RSV oehtoe kawsaer, ak kawsae tinoeh mhloen hue. Ace a dawngoeh dekkhan khawsaknak oeh ak awm khoei a kueinak ni.

    Avoeh koe ak cerna ni poek oehtoe mdekkhan phung eng ak coopuei, kueinak, saernak amueihna ni ang dang hue. “Kaa Boipa, ak chang amawm hue; kai kaana Khawsa chang amawm hue. Ni hul hlue nueng,amni sim nueng na ti hui oeh;Khawlo nak oehkoe eng khawtlaknak thlang duet eng Anih kaana Khawsa ak chang amawm hue ti ce, khawkda ak sepkung moe am than ak awmsakkung, a hoei ang coengsakkung moe kueinak ak sepkung; Kaa Boipa vekkhi boeih ak pohkung ni”(Isaiah 45:5-7).

    Ace a dawngoeh voehkoe ve Khawsa lamtungna koena awmnoeh, Khawsa eng kueinak a phasakkhi a konglam qoelnakna awm hue.Ace kueinakkhi toe, khawhleu, Khawkche, Tuilii, Khawkhluepui, ti mueihkhi a ti ngahnakna awm hue.Ace a dawngoeh; “Boipa eng ti pe noeh, U engnum thlang am kha a seh? U engnum ak khyii a aasak, ang haa a paangsak, mik a daasak, a mik ang huepsak? Ace ce Ka, Boipa am aw? (Exodus 4:11).” Moko ce mlueh khuina tum hlue u noeh aw, thlangkhi eng amma ni khyihnak a hamna? Ak che ce kho khuina awm hlue noeh aw, Boipa eng ampoh vikloei soe?(Amos 3:6).Vekkhi ni teok oeh Khawsa eng a awmsak ak che amni noeh thlangxing amni doengnak, amnim cimnak ak cam eng ak colopuei thawlh ce ak che-khina awm hue. Khawhluepui, Tuilii, khokhanak, khuikhatnak… mueih ni.


    Khawsa ce ak cim Khawsa a niinak a mueihna a vemueih ak che-khi thlang him, rhuuk rhainakkhi moe thaathangnakkhi, qoelthernak moe sohnetnakhi ve am poh hlue hue ti ce ni sim tha hue.

Baibul Khui Oeh Khawsa Caakhi (Sons of God) a Ti ve U-khi aw, Ikoe a Ti Ngahnak aw?(Genesis 6:2).

Baibun Khui Oeh Khawsa Caakhi (Sons of God) a Tive U-khi aw, Ikoe a Ti Ngahnaak aw?(Genesis 6:2).

    Sons of God..."The sons of God" tive poeknaak 3 na ni hu tha hue. Ak cuek soeih oehtoe khanthlangkhi (fallen angels) eng M'dek khan oehkoe nula-khi mi thot unoeh nephilim (Heb. נפילים) caa lona hue u ti hue u. Ve mueihna ve mdekkhan chon ak cueknaak (1century CE) tloek oeh Hebru thlang khuikhing ak sim Flavius Josephus, Philo, Eusebius moe ak changkhi "Ante-Nicene Fathers," khi Justin Martyr, Clement of Alexandria, Origen, Tertullian, Irenaeus, Athenagoras moe Commodianus khi engve anang dueih lo puei hue u.

    Anghihnaak (2) nak oehtoe Julius Africanus eng (third century CE) chon am thumnaak oeh qoen soe, anih ak bawngkhi na Saint Augustine, the Catholic Bishop of Hippo. Augustine engve khanthlang ak hlawng (fallen angels) khi eng nu-khi moe thot ani thot ce amhatlakna hue. Augustine ak ca uk “The City of God" oehve “the sons of God" khi ve Seth a caathlahkhi ni ti hue. Seth ve Kaai (Cain) a caa hlah na a awmnak a dawng oeh ak cim Khawsa bawkbaeknaak ve ak saersakkungna awm hue ti hue u.

    A pakthumnaak 3 naak toe " the son of God" khive Tuilii( flood) a awm hlan oehkoe ukkungkhi ni ti hue u.Vemueihna ang dueih pueikhi ve Judah congpueikungna ak awm rhoi Rabbi Shlomo Yitzchaki (Rashi) moe Rabbi Moshe ben Nachman (Nachmanides) eng dueihpuei hue nih. Veve toe thlang akzoica eng ni akpom hue.


A Konglam Tengnaak
    Sons of God ve vekrhoi pakhih khui oeh matmat ning dueihpuei soe nep kom ti hue nueng.Khanthlang ak hlawng moe thlangxing (Fallen angels moe Human being)ti ve.

    "Sons of God" ve Khan thlang ak hlawng ( fallen angels) ni ak ti-khi eng ve Baibun Job 1:6, 2:1 ; Job 38:7, cf. Psalm 89:6; Daniel 3:25 oeh veng duei hue u. Vemueih Baibul ve khawyah awm huen hue, khanthlang mi thot ak pohkhi Sodom moe Komorah Genesis 19: 1-5 kho oeh koe khi a cu na. Angel engve nu pa niinaak (marriage) amta moe soenum Khawsa awi koengngai noeh angtlak khoen oehtoe thot niinaak ta tha hue tinaak ni. Aveve Sodom moe Komorah kho oeh koe-khi eng ni hu tha hue. A cemueihna khanthlang ak hlawngkhi (fallen angels) eng thlang a canu-khi a thot puei a dawng oeh Noah a xing hui oeh thlang angrhoi (giant) aniti uve a awm hue. Ace a dawng oeh Khawsa eng Khan thlangkhi (fallen angel) ve thawng ak thlakna awm hue (1 Piter 3: 18 – 20; Jut 6).

     Khawm M'dekkhan thlangkhi awm " Sons of God" ni tive Baibun khui oeh khawyahna ni hu tha hue.(cf. Dt 14:1, 32:5, Ps 73:15, Is 43:6-7, Hos 1:10, 11:1, Lk 3:38, 1 Jn 3:1-2, 10...... etc, M'dekkhan thlang ni tinoeh pawmnaak engve ni Boipa Jesuh khrih eng Khan khona ce nupa niinaak, chungvanaak amawmna a ti moe balo hue.Mathai 22: 30, Luka:20:34-36 khuikhi oeh ni teok oehtoe khanthlangkhi ve nu pa ti amawm hue ti ni hu hue. Ace a dawngoeh Khanthlang eng ce thlang a caanu-khi am thot puei ti voe ti ni poek hue.


    A boetnaak oehtoe, ve a kong oehve vek pom ngah ngah tice kuei hue, ak choei oehkoe pakhih khui oeh matmat nik pom soe nep bit kom tinoeh ngai hue nueng.

Tuesday, May 17, 2016

Rhamsa a thii ve thlangvang eng aa u soe thlangvang eng toe am aa hue.Rhamsa a thii ve aa tueng aw? Leviticus 17:10-14

Rhamsa a thii ve thlangvang eng aa u soe thlangvang eng toe am aa hue.Rhamsa a thii ve aa tueng aw? Leviticus 17:10-14

    Pa Khawsa eng a seh thaemkhi boeih Tuisu rhamsa, Chuu ak pha, thingkhu phanhah moe toi a ankhi boeih aa hamna ni ngah nakkhi hue.A vekkhi ve ni hamna a seh rhoe ni (Gen.9:2-3).  Cenamoe soenum rhamsa thii toe koeh aa rhoe rhoe hamna moe ak aa toe rhamsa thii phu ce yook hlue hue ti hue ( Gen. 9:4-6).A hoei boeih ni hamna moe ni aa a hamna sep loei noeh ii a tioeh aw rhamsa a thi koeh aa uh a ti hue?

    Khawsa awi Cim Baibul khui oeh ni huh oehtoe rhamsa a thii ve hueihhlurnak (offering, sacrifice) a hamna a awm a dawngoeh ni. Toi a ankhi anglak oeh rhamsa thii eng hueihhlur ve Pa Khawsa ak kaw ngahnak ni( Gen.4: 4-5).  Thii eng hueihhlurnak poh hamna Pa Khawsa eng Israel caakhi venna a nak thoeh lo hue. Mosi moe Aaron a venna Israel caakhi eng ani poh ham vemueihna ti hue. Israel caakhi ani Im hai oeh Tuu thii ce Chomkaeng ang lung oeh matna moe voeivang ( a xing tung moe a rham tung) oeh mat mat na , Im hai oeh pakthumna nanim hluk hamna awm hue. Acoeh ce nani im loen ta kong nueng soetoe nat a noinak moe kueikanak eng amnipha hluekhi hue ti hue (Exo. 12: 7, 12- 13, 22- 23). Thii ve hueihhlurnak hamna Pa Khawsa eng a nak thoeh lo a dawngoeh thii koeh aa uh a tina awm hue. Mosi moe Aaron a venna Boipa eng a ti toe, Tuu, Mee, Vasoei ak tha (fat in English) a saa ce koeh aa uh, rhamsa a thii rhoe rhoe ce koeh aa kom ukte. Rhamsa ak tha a Saa moe a thii ak aa toe ak thlangphun khui oehkoe eng haengna( thoengna) ak awm hlue ni ti hue ( Lev. 7:22- 27).

    Levitikar 17: 10 - 14, khui oeh awm rhamsa a thii rhoe rhoe ve koeh aa a hamna awipaek na ana awm hue. Thii ve na xingnak ang yuengna anik loer sakna a awmnak a dawngoeh, thii ak aa toe ak thlangphun khui oehkoe eng haeng na awm hlue hue ti hue.
    Thii moe khyin ak tha ve Pa Khawsa hai oeh hueihhlurnak a hamna ani honak a dawngoeh thlang eng aa hamna amni ngahnakkhi hue. Israel caakhi eng kum oet oeh kutoet hueihhlutnak (Lev.16:34), thlang thawlhkhi a hamna moe Khawsa kueihcahnak a hamna rhamsa a thii moe ak plan ce ani honak a dawngoeh a thii moe ak plan a saa koeh aa rhoe rhoe uh tinoeh awi ani paekkhina awm hue.A coehtoe tuh oeh nang moe kaa eng toe thii ve nik aa hlue aw?

    Ani lungnakkhi ak cam oeh ni thawlh khui oehkoe'ng a thii'm cim eng ni thongkhi hue (Awiph. 1:5). Pa Khawsa a lungnak ak cam eng ni thawlhkhui oeh ak thina niawm hui oeh, a Capa Jesuh khrih ni hamna tuei lo noeh, ni thongkhi hue. Tuisu rhamsa (Tuu, Mee, Vasoei )khi a thii moe Suuikhi , tangkakhi moe lungphu ak kueikhi eng thongna amni awm noeh Jesuh Khrih a thii eng ni thong khi noeh Pa Khawsa a uem kawih angrhui hueihhlurnak ce ni poh pe-khi hue (1 Cor. 6:18-20; Rom 5:9;Rom 6:20-22; Rom 3:24-25;Col 1:14; Eph. 1:7; Eph. 2:13; Heb. 9:12,14; Heb. 9:15-22; Heb. 10:22; Heb. 10:29; Heb. 12:24; 1 Johan 1:7;  Rev. 5:9-10; Rev.12:11).

    Tuh oehtoe nang moe kaa toe rhamsa a thii eng thong na amni awm a dongoeh rhamsa a thii ve ni aa ham tueng hue. Ii a ti oehnum ni ti oehtoe, Khrih eng aok-aa khi boeih ce cimsak kang hoh hue tice Farisaikhi anik kaoknakkhi oeh ni hu tha hue, Farisaikhi engtoe Levitikar 17 khui oeh thii koeh aa a tice hu unoeh yoeih hue u. Cenamoe ni Boipa Jesuh Khrih engtoe a hoeiboeih cimsakna awm hoh hue ti hue (Mk. 7:19; Matt. 15:10-20; Khuetueih.10:9-15). Khrih ak awithanglaek ak cam eng Poluh engtoe Timote a venna vemueihna caa chan pe hue.Khawsa a sehkhi boeih ve aa hamna tueng hue.A lungnak ce sim doena ni aa oehtoe a ii awm ni seh aa ham tueng hue.Khawsa awi akcam moe Khawsa venna awmhlue nak awi qoel doena ni aa oehtoe a hoei cim boeih hue (1 Tim. 4:4-5) ti hue.

    Rhamsa (Tuu, Mee , Vasoei...) a thii ni hamna cimna awm noeh, ni aa tha hue tice Khrih eng a moe thii huhsaknak na ahubatkhi venoeh " Veve ka thii ni aolaw uh" tinoeh amoeh sim poenakna ni aoksakkhi hue. Khrih a thii eng a hoei boeih cimna awm hoh hue (John 6:41-60; Mat 26:27, 28; Mak 14:24; Luk 22:20; 1 Kor 11:25; 1 Kor 10:16).


    Ace a dawngoeh Septaakung Pa Khawsa venna jelnak awi qoel doena ni aa oehtoe a hoei boeih cimna awm hue.

Sunday, May 15, 2016

Iatioeh Khawsa eng Abraham ce a caapa a taak chuen eng hueihhlur hamna a thoeh paek num? (Genesis 22:1-2)

Iatioeh Khawsa eng Abraham ce a caapa a taak chuen eng hueihhlur hamna a thoeh paek num? (Genesis 22:1-2)

    Ave a konglam ni poek hlan oeh Baibul eng ak qoel Amoeh Khawsa ve u mueih num ti ce ni sim hamna awm hue. Khawsa ce thlangxing amni noeh, thlangxing a poeknak a thaalamna ak awm moe kawpoek eng amma simtha noengna bi ak bina awm hue.Vemueihna thlang a vennoeh awi a ti ve Khawsa eng thlangxing niinakna ang dangnak, thlangxing amueihna ang dangnak(anthropomorphizing) ni. Ave mueihna ni poek oehtoe Khawsa khan oeh nina poek lonak thawlhkhi boeih nim hlueh hlue hue.

    Khawsa a lungnak moe ak ue-keenak ve thlangxing a lungnak moe ue-keenak a taak nakoeh thupnoeh sang hue.Thlangxing thihnak oehkoeng a thoh tlahsak rhoe mah ni poek oeh thlangxing a hamna toe kawpoek kuei a thaalamna koe thaem ni.Acekkhi eng thlangxing moe Khawsa ni lohanak ak cerna dangsak hue.Thlang eng ve a puei thlang a xingnak lo pe hue, him hue. Ace a him thlang ce amxingsak tha thlah hue. Cenamoe Khawsa engtoe thihnak oehkoeng thohsak tha thlah hue.Ace ce thlangxing moe Khawsa ni lohanak soeih matna awm hue.

    Genesis 22 khui oeh ni huh oehtoe Khawsa eng Abraham a venna a capa a taak chuen Isaak ce hueihhlurnak a hamna ak thoeh paek ni hu hue. Thlangxing dueih huen oehkoe eng ace mueih mat doeng a caanak paek ham ce, tuh oeh Khawsa ak cangna nang dueih huen ngai rhu lah. Khawsa eng thoeh soe amna paek oehnum Khawsa amnak cangnak moe namhlohna awm hlue vik, na paek oehnum mat doengkhoeih na caanakna awm vik ba, kawpoek anim khuikhatkhina awm hlue hue.Cenamoe Abraham engtoe Khawsa anik pe-kung eng ak thoeh cu tinoeh, a capa ce hueihhlurnak a hamna pe hue.Abraham eng a capa ce him hamna am mrhal(cimca ang sang) ce lonoeh him vang a ti oeh ce khan nakoe eng khue lawnoeh,na capa koeh him tina hue.Avoeh poek ham toe “ikoe ti soe Khawsa eng Abraham ce ak noekdak huvoei aw”? ti ni.Ace mueihna a capa him vang a ti hlan oeh a paek amma paek hlue amsim noeh aw(1Johan 3:20)?

    “Tuhoeh Khawsa nak qihcah ti ce sim hue nueng ikoe ti soenum ni ti oehtoe na taak chuen na capa ce amna hai (na capa ce namoeh a hamna amna hloh) a dawngoeh ni(Genesis 22:10).Poek lah Khawsa eng “A cutnak moe a boetnak sim hue”(Isaiah 46:10).Cenamoe thlangxing eng ngaihtuehnak a taak ham ce Khawsa eng ngahna hue.Khawsa eng Abraham eng ikoe mueihnum ak teuh hlue, a capa anik pe hlue tangnum amma nik pe hluenum ti ce Khawsa eng sim oepchoeh hoh hue.A capa kak thoeh pe oehtoe hueihhlurnakna ni pe law hlue hue ti ce Khawsa eng ana sim hoh huvoei soe.

    Ave mueihna Khawsa eng ak thoeh pe ce Abraham ce imueih tluknanum a lungnak ti ce ang dangsaknak matna awm hue. Pa eng a capa a taak chuen ce amoeh a ngahtuehnak ak cam eng, mdekkhan thlang a thawlh phuna banlamtung oeh thih doena uehnoeh, thlangxing amoeh a ventungna a lohnak hlue thlah ang dangsaknakna awm hue. Pa Khawsa eng ngaihtuehnak a taak ve uem ham moe kueihcah hamna tueng tak tak hue.

    Abraham eng ace mueihna a pohnak ak cam eng cangnak oeh a uepawmnak dangnoeh Khawsa ikoe mueih tluknanum a uepnak ti ce dangsak hue. Khawsa ve ak uepawm moe xingnak a hoei hoei a kungna awmnoeh ak thi awm thohsak hlue thlah hue ti ce Abraham eng Khawsa khan oeh a hleem a awm kaana ak thi awm thohsak tha hue ti noeh cangnak a taakna awm hue(Hebru 11:17-19).Khawsa ak cangnak ce a bibinak eng dangsak hue(Jem 2:21-23) Khawsa eng Abraham a noekdak ce Abraham ak kawpoek, a capa ni pe hlue tang huenum, amni pe hlue huenum tinoeh a noekdak amni noeh, Khawsa amoeh a uepawmnak ce Abraham a vennoeh dangsak soe ace ce thlang boeih eng sim u seh ti ce ang caanak ni.

    Genesis 22:12 khui oeh “Tuhoeh Khawsa na qih ce sim nueng” ti hue. A hoei ak awmhlan, ak awmhui moe ak awmlo hlue boeih moe ang huep ang dahkhi boeih ak simkung Khawsa (1Johan 3:20) eng tuhdeng na yaw Abraham ak kawpoek a “sim” lo hue.Amni naa. Khawsa eng ve ana sim boeih hoh hue.tuhtoe “sim” hoh hue nueng tive Khawsa eng amna simnoeh tuhoeh a simlo cuek amni noeh, “Abraham eng cangnak a tak ce Abraham amoeh moe mdekkhan thlangboeih eng ya seh ti noeh ang caanak na awm hue(Genesis 22:18). Khawsa eng Abraham a noekdaknak ve Khawsa amoeh a hamna toe phu amta noeh paxamkhi (Patriarch) moe ak chon ak awmlo hlue nang moe kai a ham doena phu ta hue.Abraham eng thlangthi pateng thohsak hue ti duet oeh Khawsa anak canglonak ce thlang boeih eng a sim hamna Khawsa a ngahnak ni.Ace a dawngoeh Abraham ce “Cangnak oeh Pa” (Rom 3:27-4:25) khuena awm hue.


    Isaak ce hueihhlueihnakna pe hue cenamoe xing hue, ace mueih lorna Khrih ce Banlamtung oeh taina awm soeyawm tho thlah noeh xing hlue hue.Ace huhsaknak a hamna yawm Khawsa eng Abraham a noekdakna awm noeh:Abraham ak cangnak a ceksak ham doengna amni noeh, hailam oeh Pa Khawsa eng a Capa a taakduen ce Kalvari tlang oeh mdekkhan thlangkhi a thawlh phuna hueihhlurnak a poh lo hlue huhsaknakna yawm awm hue.Ace mueihna a Capa Balamtungoeh thi soeyawm tho thlah soe ak xingna avenna a pha hlue thlah ce huhsaknak ni.Ace a dawngoeh Abraham eng,“ Khawsa eng hueihhlurnak a hamna tucaa ce poek law bit kom, ka capa aw.”(Genesis 22:8).