Saturday, July 2, 2016

Jesuh ani tai ang heup oeh khan khona ak kai aw(Luka 23:43), ammoeh toe ang heuphih peongoeh( Johan 20:17) num a kai?

Veve Jesuh Amoeh ak awi ti a lengkah amma ni oehtoe Baibul awi lengkah noeh ni, ti mueihna awm hue.Jesuh a thih coeng a mueih oeh Paradaina ak kai hlue num ti ce a awmnak huen oehkoe a tuem amueihna ce poek hamna awm hue.Jesuh eng banlamtung khanoeh thlangthawlh pa a venna “Tuhngoi oeh Paradai na ka venna awm hlue huek te”. Ave ve ak thuem ni. Ace thlangrhuk-aa ce tuhoeh ak thi hlue hoh ni; cenamoe Paradai na toe”tuhngoi”tive mdekkhan oeh hoetuek ang huep awm ni tha hue, Khan kho ce tuem, ak cuen tive amma awmnak khona a awm a dawngoeh ni.


    Jesuh eng Mery Makdalin a venna, “kak kai hlan” ka Pa venna a ti ve ka Pa venna “kangvoei hlan” a tinak ni.Jesuh ve Khawsa moe matna awmnih noeh, Anih ce Khawsa, khawmdek ang toei hlan oeh ak awmna awm hue(Johan 1 moe Filipi 2:6-11).A boimangnak ngawihpeong lota noeh, ak soep Khawsa moe thlangxing pumna ploeh law hue.Pa Khawsa eng huepoet ang heup oehtoe ngawihnak ang sang ak tangtung kut oeh ngawihlosak hlue ba hue(Atueihkhi bibinak 7:56).Johan 20:17 oeh ce a tuem pha hlan hue.Jesuh eng ti noeh “Ka Pa venna voeihlan nueng” a ti ve a thihnak moe a thohnak tlah ang lak tloek oeh a pum khan khona awm hue tinak amni hue.Jesuh eng “ koeh ni sui,.. ka Pa venna kai hlan nueng, cet noeh kak Taainakhi venna nim mthehkhi” tina hue.Ka Pa venna kai hlue hoh nueng cenamoe kai hlan nueng ni tinakkhi hue(Johan 20).

    Cenamoe Luka khui oeh thlangthawlh pa venna a tinak oehtoe “tuhoeh Paradai na matna ni awm kom” (Luka 23:43) tina hue. Jesuh Amoeh rhoe a thih oeh “Ka Pa kang Muemhla na kut khui oeh ni pe nueng” Luka 23:46 tina hue.Thlang ve a thih oeh a pumsa toe a lonak, Khawsa eng mdek a sehna a awmnak a dawngoeh mdekna ce voei noeh ang muemhla ce ak peekung Khawsa  venna cet hue (Ekkalesia 12:7). Ace a dawngoeh muemhla ak xing ce mdekkhuina amcet noeh, pumsa ak thi doengni mdekkhuina a ceh hue. Lazaruh moe Maangpa ak khuui oeh ang coeina ni hutha hue. Lazaruh ce a thih a mueih oeh Khan kho pha soe Maangpa ce hell huen pha hue(Luka 16:19-31). Ace mueih lorna ni Boipa Jesuh a thih oeh ang Muemhla ce Khan Paradai pha noeh a pumsa ce mdekkhuina ningnikkhi thawlh nu thak hue.

    Ace a dawngoeh Jesuh eng khanna kak cet hlan a tinak ce a pumsa mdekkhan oeh a awm huen ti ngahna noeh, tuhoeh khanna ni awm kom a tinak ce a thih a mueih oeh ang Muemhla Paradai a phanak ak qoel ngahnakna awm hue.

Saturday, June 11, 2016

Baibul ve ikoe ti ngahnak num? Baibul ak yoi ang xoi toe u eng hoetuek oeh a poh num?

Baibul tive Latin awina “Biblia Sacra” ak cim cauk tinak moe ak toina “Biblia” ti usoe, ace ce Koine Greek eng ak awina “Biblia” tinoeh hona soe,a ti ngahnak toe ak cim cauk tinak ni.Baibul tingahnak awilung eng ak thlii ngahnak tak toe “ca-hah, ca-toom(Paper or scroll) tinak ni.

Baibul ve Cakkhyuem 39 moe Cakthai 27 law soe, thlang 40 eng kum 1,600 khui oeh ani yawkna awm hue.Cakkhyuem a hukhueng Malakhi ce 443 B.C oeh yawkna awmnoeh cakthai oehkoe Mathai ve a hukhuengna ani yawkna awmba noeh aning lak ce kum 500 law hue.


Baibul ak Thekboe-khi

    Khawsa eng Baibul ak yoi ang xoi ani thekboe ve ang xiisih ni amni ti tha hue.Ak cuek oeh Khawsa awi ani yawk cuek Cakkyuem Hebru awina moe Cakthai Greek awi oeh ve ak yoi ang xoi thekboenak awmhlan hue, ace ce Khawsa eng ang xiisih tina awm hue.Tuhoeh vemueihna ak yoi ang xoi ani thekboe ve Khawsa eng am mhuetsuem va ni huvoei ti ce khrihcakhi a poeknak ni.

    Ave mueihna ak yoi ang xoi ak thekboe-kung ve Cardinal Caro eng 1244-1248 A.D.oeh ana poh law cuek noeh Latin Vulgate concordance oeh ce ana holona cuek hue.Tuhoeh ni honak Baibul ang xoi ak pohkung toe Stephen Langton, Canterbury oehkoe, England Archbishop eng 1227 A.D. oeh poh soe kum 1382 A.D. oeh Wycliffe Baibul oeh ce hona poehoei hue u. Ace Wycliffe Baibul ce ace mueih ang xoi ak awm cuek Baibul na awm hue.Ace a hu oeh a nim mhloen Baibulkhi ce Wycliffe Baibul amueihna ang xoi poh rhip hue u.

    Hebru Cakkhyuem ve ak yoi ak thekboe-kung toe Judah congpueikung(Jewish rabbi) ani ti u,Mordecai Nathan eng 1448 A.D. oeh ce poh hue. Tuhoeh ni honak ak yoi ve Stephanus ti unoeh anik khue u Robert Estienne eng thekboenak ce 1551 A.D. oeh pohnoeh, Baibul ce 1555 A.D. oeh coosak poehoei hue.Acoeh koe eng ce thlangbaok(English) awina anim mhloen u Geneva Baibul ce ak yoi moe ang xoi ak awmna Stephanus a poh ce hatlakna boeih unoeh 1560 oeh poh hue usoe, ace huna koe Baibul boeih awm ace mueihna ce poh rhipna awm hue.Ave mueihna ak yoi ang xoi ani tekboenak ak cam eng Baibul ak noetkhi a hamna kawpoek laangnak khawyah awm hue.


Ace mueihna ani thekboe oeh ve;
-Baibul khui oehkoe ang xoiboeih, 1,189 lawnoeh, Cakkhyuem oeh 979, moe Cakthai oeh 260 awm hue)
-Baibul pumkhui oeh ak joi 31,102 lawnoeh, Cakkhyuem oeh 23,145 awmnoeh, Cakthai khuioeh 7,957 awm hue.
-Baibul khuioeh ang sangsoeih toe Sam 119 (ak joi 176) awmnoeh, ak toisoeih toe Sam 117(ak joi 2) awm hue.
- Baibul khuioeh ak toi soeih ak joi(Thlangbok Baibul)toe Johan 11:35 moe ang sangsoeih ak joi(Thlangbok Baibul)Esther 8:9 na awm hue.
- Cauk pumhma (Obadiah,Filemon,2 Johan,3 Johan,Jut) toe ang xoi mat doengna awm hue.Ang xoi ak doemsoeih toe Sam 150 ni.

Monday, June 6, 2016

Jesuh eng Balamtung oeh Paradaina tuh oeh ni awm kom a tinak ve, thlang a thih amueih oeh khan pha noeh huvoei aw?(Luka 23:43).

Luka 23: 43, khui oeh Jesuh eng Paradai ...Paradai tive Khankho amni noeh duemnak / Dum huen mat ni , Paradise or Garden na tuh ni awm kom a tinak ve a ti mueihna awm tang hue nih. Ve ve Muemhla lamna koe awiheup ni. Thlang a thih oeh ve a pum doeng ni Khawsa eng Mdek a seh na a awm a dawng oeh mdekna angvoei hue , cenamoe ang Muemhla toe ak peekung Khawsa ven( Paradai)na duem hue. Awirhoelnak (Ecclesiastes) 12:7. Jesuh eng a thih tawm oeh awi a tive " Ka Pa Kang Muemhla na kutkhui oeh ni pe nueng" ti hue Luka 23: 46. Muemhla ce Dekkhuina pum eng amceh puei tha hue tice Khawsa awi eng nim mthehkhi hue. Khuetueih.(Acts) 2:31 oehtoe Hubat Piter engtoe ve mueihna Devit boi a thihnak a kong qoel hue..." A xingnak (soul) ce a thupnak (Hell or grave) na amcehta hue, a pumsa awm saerna amawm hue" ti hue( King James Version).

    Jesuh Paradai na a ceh oeh ce acena amawm poek poek noeh "Khawsa awi ammang ngaikhi a hamna Awithang qoel hue" tice 1 Piter 3: 19 -20 khui oeh ni hu tha hue.

    Ace a dawngoeh Jesuh moe thlangthawlh pa ce a cengheup oeh Paradai ( Nawmnak huen ) oeh matna xum hue nih tice Khawsa awicim Baibul a congpueinak ni.

Jesuh eng ceoikhuina awithang qoel noeh aw/ thih khoen oeh awithanglaek ning ya hlue tlah tha huvoei aw?(1Piter 3:19-20).

Jesuh eng ceoikhuina awithang qoel noeh aw/ thih khoen oeh awithanglaek ning ya hlue tlah tha huvoei aw?(1Piter 3:19-20).

    Thlangxing a hamna kutoet thihna awmnoeh a cecoeng oehtoe awiceknakna awm hlue hue. Hebru 9:27. Thih khoen oeh thlangxing eng amnik cangna hlue tha hue. 1 Piter 3: 19 - 20 khui oehkoe awi ve M'dekkhan thlang xing ak thi-khi a hamna awi thang (Gospel or Good news about salvation) ak qoel amni hue. Khanthlangkhi (fallen angels) tinak ni.

    Khanthlangkhi (Satan/ Fallen angel) ve khanna koe eng ani tlak lonak Jesuh eng maichawi a mueihna ti hue. Luka 18:10.Khanthlangkhi ( angels) Khawsa awi koeng ngai unoeh thawlh ak pohkhi ce Khawsa eng thong( prison) khuina ni ta-khi hue ( 2 Piter 2:4 , Jut 6) awicek a hamna ni. English Baibul ni teok oehtoe “cast them down to hell” or "Darkness" ti khina Khanthlang ak thawlhkhi ani taaknak a huen ni hu tha hue. “cast them down to hell” tive Greek awi na toe “ταρταρόω ” tingahnak toe “to cast down to Tartarus”. Greek awilung Tartarus tingahnak toe ' Hell' maa am xong hlai hlai( burning fire) tinak amni hue , Tartarus tingahnak toe thongkhui ( prison or prison of darkness) tingahnak ni. Ace a huenna ce Khanthlang ( angelic) khawyah awicek a hamna ni takkhi hue. Ace a huen ce Paradai (Paradise) am ni. Hoen a huenna num a awm hue tice u eng awm amsim hue.

    Ace a dawng oeh Jesuh eng Khanthlang thawlhkhi venna Khawsa awi thongnak (Salvation / Gosple) amqoel noeh aning nikkhi ani noengnakkhi a kong "awithang" ak qoelna awm hue. Mdekkhan thlang ce ni, Jesuh eng  Banlamtung (Cross) oeh a thih doena ni thongkhi noeh,ace ani thongnakkhi eng, rhai ( Satan) a noengnak a kong ce thawng ak tla (prison) khanthlangkhi venna qoel hue.(Jesus’ preaching, then, would not be a preaching of the gospel for salvation but rather a proclamation of victory).Hell khuina awithanglaek ak qoel amni noeh, ani noengnakkhi a konglam anim mthehkhina awm hue.

Thursday, June 2, 2016

Khawsa Thekhanak Ti Ve Ikoe Num? Imueihna num Khawsa Ak Thekhana Ve Mrhenna Amma Awm Hlue?

Khawsa Thekhanak Ti Ve Ikoe Num? Imueihna num Khawsa Ak Thekhana Ve Mrhenna Amma Awm Hlue?


Acoeh ce nimthehkhi vang , thlang a thawlh a hoeihoei moe thekhanakkhi rhenna awm hlue hue, cenamoe Muemhla'm Cim ak the ak khana toe rhenna am awm hlue hue.A u awm Capa ak oet ak thlang toe rhenna awm kom soe toe Muemhla'm Cim oetnak awi ak qoel ak thlang toe tuh oeh niseh , hailam oeh niseh rhentha na amawm hlue hue ( Mathai 12:31-32).Muemhla kawsaersak tive ikoe mueih aw?

     Muemhla'm Cim ak the ak khana tive Baibul Cakthai khui oeh, vekkhi oeh ni hu tha hue (Mathai 12:31-32; Marka 3:28-29; Luka 12:10). Thekhanak tive thlangbaok pa awina toe “blasphemy” tina awmnoeh thlangbaokkhi engve Greek awilung oehkoe ani loh patoeng u ni.Blasphemy Greek awi natoe "blasphemia" ve awilung pakhih -blapto (tingahnak toe ak lembai) moe pheme,( tingahnak toe Awiti, awi qoel).Greek awilung na blasphemia(Noun), blasphemeo(verb)moe blasphemos(adjective)na ani honakkhi ni teok oehtoe , thlang eng ak awiti ,ak awi qoel eng a puei thekha huhsitnak moe a puei ak khan oeh kawnatnak ak pe thekhanak awi a mueihna awm hue. A konglam ce ak ka oeh ni teok lah ve u;

 Khawsa Thekhanak (Blaspheming God)
    Veve Poluh eng Judah thlangkhi anik kaoktoenkhi oehkoe ni."Khawsa'ng ming ce thekhanakna awm hue , I atioeh num ni ti oehtoe nangnikkhi ak cam oehkoe engni" (Rom 2:24).Khawsa thekhanak tioeh ve " Kho amawm noeh aw! ,Ve mueihna ka awm amni hunoeh aw!,Khawsa rhi amawm noeh aw!, Amik cu phlokphlok vik soe!..... " timueih awi eng thekhanak ni. Ace mueihna Poluh eng Khrihca-khi (tamna na ak awmkhi) eng a ni Boi anik rhihcah oehtoe "Khawsa ming moe congpueinak ce thekhanak na amawm hlue hue"( 1 Timote 6:1) ti hue.
    Thlangxing engve Khawsa imueihna num ni thekhanak hlue? Khawsa thekhanak tioeh ve Khawsa awm hue ti ammak cangnakhi" thlangrho engtoe amlung kawkhuina koe eng Khawsa amawm hue ti hue (Sam 14:1). "Khawsa thekhanak a hamna amkha aang noeh, angming msaer noeh, a awmnak huen moe Khan na ak awmkhi thekhanak hamna"(Awiphoe 13:6) awi qoel ni. Veve Khawsa thekhanak ni.

 Khrih Thekhanak (Blaspheming Christ)
     Khrih thekhanak tioeh ve Mathai 27:39 khui oehkoe thlangbaok awina toe "reviled him"(KJV), "railed on him"(ASV) moe "insults at him"(NIV) oehkoe khi ve Greek awina toe " blasphemeo" ti ni. A veve Khrih Banlamtung oeh angtai oeh ani thekhanak ni.Jesuh Banlamtung oeh angtai oeh " Baek-im xe noeh angheup thum oeh ak coeng hlue (cf.Johan 2:19) eng cu namoeh moe namoeh thongrhu: Khawsa caana na awm oehtoe Banlamtung oehkoe eng xumlo " (Mat.27:40) ti unoeh thekhana hue u. Ave mueihna Khrih thekhanak ve Baibul khui oeh khawyahna ni hu tha hue.

 Muemhla’m CimThekhanak (Blaspheming the Holy Spirit)
     Jesuh eng tinoeh "Thlang a thawlh a hoeihoei moe thekhanakkhi rhenna awm hlue hue, cenamoe Muemhla'm Cim ak the ak khana toe rhenna amawm hlue hue"(Mat.12:31). "Muemhla'm Cim ak oet ak the ak khana ak thlang toe rhenna amawm hlue hue"(12:32) ti hue.
    Acoehtoe Khrih moe Muemhla ve Khawsa na awm hue nih (Johan 1:1; Khuetueih. 5:3, 4), cenamoe Jesuh Khrih nak oeh Muemhla ve ak tuungna qiikchah ham huvoei aw?
    Khrih ak awithang ning yaksimnak a hamna Muemhla’m Cim bibinak ve ak tuungna awm hue. Ace Muemhla bibinak ce Pentikos ang heup oeh phalaw soe thlang khawyah eng Khrih ce ani Boipa moe hulkungna cangna unoeh thawlhkhui oehkoe eng loeihnak hu hue u(Khuetueih. 2). Ace ce Muemhla'm Cim a bibinak ak cam oehkoe eng ni(Mat.12:28).
    Khawsa a Capa Jesuh Khrih a thongnak awithang ning yaksimnak a hamna toe Muemhla Cim a bibinak ngah hue. Muemhla bibinak kaa natoe u engawm amya hlue sim hue. Ace ce ni Boipa Jesuh Khrih engtoe " ka ceh oehtoe nani venna congpueikung tueilaw hlue hue nueng a ti hue(Johan 14:15). A ce Muemhla Cim eng a hoeihoei ni cong lopueikhi kom ti hue( Johan 14:25-27).Muemhla eng ce nani thawlhkhi ni sim losakkhi kom,anih engce kai a konglam qoel lo kom, thlang doengna nani awmnakkhi ni sim losakkhi kom ti hue(Johan 15:26; 16:8-9;13).Ace Muemhla Cim a congpueinak koeh ni do oehtoe Muemhla ak the ak khanaa ak thlangna ni awm hue. Khawsa awithang amning yasim noeh angrhuixingnak amni pang hlue hue. Ace ni Muemhla thekhanak ti toe.

Thekhanak (Blasphemy) mrhenthana ak awm aw?

     Thawlh a hoeihoei ve mrhen thana awm hue. Poluh engtoe tinoeh "Kaa ve ak thekhana-kung,ak phepphoeikung moe laembai ak pe-kungna awm moe nueng kak khan oeh a lungnak phasak hue,iatioeh num niti oehtoe kaa ve amoeh amak cangna moe ak hoerkungna awm nueng" ( 1Timote 1:13) ti hue.Poluh ve Khrih Jesuh ak phepphoeikung ni (Khuetueih. 9:4 ,5).Jesuh ce phepphoei hamna a cehnak lamna Jesuh moe xum hue nih,cenamoe Jesuh moe a ningxum khoen oehtoe " thonoeh Baptisma hulah na thawlhnak (Khrih a phepphoeinakkhi, a thekhanakkhi...) khi boeih cahsak kom" ( Hubat 22:16) ti hue. Avoehve Khrih ak thekhana rhenna awm hue tice ni hu tha hue.
    Awithanglaek khui oeh Khrih ak the khana Piter a kong ve ni hu tha hue. Piter ve Jesuh a hubat ni, na thihnak oeh thi kong tina teptep noeh a tuem a pha lo tang oehtoe Jesuh ce thumvoei khong hue (Marka 14:71-72), cenamoe rhennak hu noeh thlangkhi thaa anik pe-khikungna awm hue (Luka 22:31-32).Ni thawlhnak nik phoe oehtoe amoeh ce uepawmnoeh ni thawlhnak rhen hamna thlang doengna awmnoeh, amni doengnak anim cimsakkhina awm hue( 1 Johan 1:9).
    Cenamoe Muemhla ak thekhana ak thlang toe rhenna amawm hlue hue tice Khawsa awi khui oeh ni hu hue.Muemhla’m cim ce Khawsa awitak ang phoeisakkungna awm hue (2 Sam. 23:2; Johan 15:26; 16:13; Efisa. 6:17; 2 Piter. 1:21). Muemhla a bibinak ak cam engni Khawsa awitak xingnak awi, thongnak awi, ning yaksim hue. Amoeh ve koeh ni do noeh ni thehkhanak oehtoe rhenna amni awm hlue tha hue, tuh oeh moe hailam doena (Mat.12:32) rhena amawm hlue tha rhoe hue tinak ni. Marka engtoe a veve angrhui thawlh ni (Marka 3:29) ti hue.Ace ce imueih a thawlh tak num? Khawsa awithang ani thongnakkhi koehnik cangnak ni. Muemhla simsaknak koeh ni do noeh Khawsa awi koehnik cangnak oehtoe koeh cangnak thawlh ve imueih na yawm amnim rhen hlue khi tha hue.

    Thawlh a hoeihoei mrhen thana awm hue , cenamoe Muemthla'm cim a bibinak thekha na noeh Khawsa awithang ani thongnakkhi, na thawlh a nimrhennakkhi moe  Jesuh na Boipa moe na thongkung a hamna koehnak cangnak thawlh toe imueih konna yawm rhen thana amawm hue. Sam 74:18; Isa. 52:5; Rom 2:24; Awip. 13:1, 6; 16:9, 11, 21.

Jesuh a Banlamtung Oeh ang Rhik INRI ve Ikoe a Ti Ngahnak aw?

Jesuh a Banlamtung Oeh ang Rhik INRI ve Ikoe a Ti Ngahnak aw?

    INRI ve Latin awilung ak toi ni.  IESVS·NAZARENVS·REX·IVDÆORVM (Iesus Nazarenus, Rex Iudaeorum), English awina "Jesus the Nazarene (Galilean), King of the Jews (Judeans) (Nazaret Zisuh Judah Bawi".  Greek awilung natoe Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος ὁ βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων (Iesous ho Nazoraios ho Basileus ton Ioudaion) Awithanglaek Johan19:19 (John 19:19). Mathai khui oehtoe (Mathai 27:37), "This is Jesus, the King of the Jews"(Veve Zisuh, Judah khi Bawi ni); Mak khui oehtoe (Mak 15:26), "The King of the Jews"(Judah khi Bawi ni); moe Luk khui oehtoe (Luk 23:38), "This is the King of the Jews.Veve Judah khi Bawi ni" ti hue.
     Ve ak kai oehkoe Greek, Hebrew moe Latin awilungna ce Banlamtung oeh rhikna awm hue:
Latin awi    ... IESUS NAZARENVS REX IVDAEORVM (INRI)
Greek awi   ...Iésous o Nazóraios o Basileus tón Ioudaión (INBI)
Hebrew awi  ...זֶה הוּא יֵשׁוּעַ מֶלֶךְ הַיְּהוּדִים
Greek awi.....IHΣOYΣ O NAZΩRAIOΣ O ΒΑΣΙΛEYΣ ΤΩΝ ΪΟΥΔΑΙΩN
Latin awi..... IESVS NAZARENVS REX IVDAEORUM

Hebrew awi....ישוע הנצרי מלך היהדים

Saturday, May 28, 2016

Hubatkhi Ikoe Mueihna Num Ani Thih U?

Hubatkhi Ikoe Mueihna Num Ani Thih U? 

Mdekkhan thongkung Jesuh eng a hubatkhi 12 nik teukkhi noeh Amoeh ce Banlamtung (cross) oeh tai hue. Ace a hubatkhi 12 ve ikoe mueihna num ani thih u ti ve Baibul eng ang coeina amqoel kang hue. Baibul eng anim mthehkhi toe Jesuh ak yoikung Judah Iscariot moe Zebedee a capa Jem, A.D. 44 oeh Herot boi eng him hue (Khuetueihkhi Bibi12:2). Hubatkhi ani thihnak konglam Cakhyuem moe khuuikhing, Khrihca lammakhi awi moe awika ani na khoem oeh ni huh toe ak kai oehkoe mueihna ni.

A Hubatkhi ve ani konglam khuuikhing ni teok oehtoe thihdo oeh ak thi Johan ti kana toe ak chang amni hu hue. Ace mueihna ani thihnak toe ani Boipa thihnak oehkoe eng a thoh tlahnak ce dueih peui unoeh khong hamna amma ni ngahnak a dawngoeh ni. 

• Simon /Simon-Piter: Jesuh a hubat Piter, Roman Catholic(R.C) baeknak eng R.C baeknak am dueihkung ni ani ti moe pope ak cuek ni ani ti ce Rom rham Nero boi eng a uk hui oeh Sai oeh thi hue. Khuuikhing anik qoelnak oehtoe Piter eng ve ka Boipa (Jesuh) a thih a mueihna thih hamna amtlak hue nueng a ti a dawngoeh ak chutlingna ni tai u tinoeh ak thoeh a mueihna ak chutlingna taina awm hue. 

• Andrew: Andrew ce kum 1500 huma oeh Khrihca khuukhing ak simkung Dorman Newman engtoe Piter a Napa Andrew ve Greek rham Khotlak tungna koe Patras kho na ce A.D. 69 oeh cet soe Rom rham a xamca Aegeates moe baeknaak kong oeh oet rhu hue nih. Aegeates eng Andrew ce Khrihca phung ak khongnaak a hamna caana hue. Ace mueihna Khrihca phung a nol oehtoe lung eng khong matna amom hlue hue. Ace mueihna a poh ce Andrew eng Khrihca phung amma nol a dawngoeh rhui eng pin unoeh baop usoe nat ang ueh hui oeh Banlamtung oeh tai usoe a thih hlan oeh khawrhuet khuikha hue. Ace mueihna ani him hlan oeh Andrew ve heup hih awithang qoel noeh awm hue.

• Jem : Zebedee a capa Jem ve Khuetueihkhi bibi 12:1-19 khui oeh ni huh oehtoe mrhal (cimca ang sang) eng him hue u ti hue. Judea rham ukkung ak thai anik tueh u, Herot Agripa eng Rom rham uknaak khui oehkoe Khrihcakhi phepphoeinaak ce xuinoeh hubat Jem ce him hue. Ace mueihna Hubat Jem a him oeh ce thlang pak-hih rhoi awm a ning heu-awi oeh tluehna awm hue. 

• Johan: Johan ve phepphoeinak, khuikhatnak ang ueh soeih matna awmnoeh, Aam ang xoi oeh ce situi tloksak unoeh ace Situi ang tlok aamkhuina chan hue u. Khawsa bi binak ak cam eng kawpoekkuei soeihna anih ce Situi ang tlok khuina koe eng loeih law hue. Ace huna ce Patmos tuikutna ce thong thla hue u. Ace hui oeh Khawsa eng mangdannak a paek a dawngoeh Awiphoe ce yawk hue. A coeh koe eng ak conlo ce Asia Minor ani ti u, tuh oeh Turkey ni tina ce cet hue. Anih doeng toe a hubat khui oeh Sai oeh amcetnoeh ngaih-rhep caa eng A.D 100 kum huma oeh thi hue.

• Filip: Jesuh a hubat ak cuek Filip ve Asia rhamna awithang qoelna (missionary) awm hue. Ijip rham Heliopolis khonu na cet soe mtu unoeh thong khuina anik thlak ce A.D 54 oeh tai hue u. 

• Bartholomai: Bartholomai, Nathanael ani ti ve Turkey, Armenia rham (countries) khawyah oeh Khawsa awithang qoel hue ti hue u. India rhamna ak cangnaakhi a hamna Awithanglaek Mathai ce anik awina nim mhloen paekkhi hue. Anih ce kut seh thaem ak baek thlang mat eng baop plak cannoeh Barthomai ce tai hue. Ak chang eng ani ti oehtoe anih ce ang heu-awi oeh ni anik tluek u ti hue u. 

• Thomas: Hubat Thomas ve Syria rham,  Greek rham moe India rham doena Khawsa awithang qoel hue. Ace mueihna Khawsa awithang ak qoelnaak India rhamna baeknak xuikung eng ak koso soe hlaeng eng chuh mat hue.

• Mathai: Sumthaem coikung Mathai ve awikana anina tinaak oehtoe Ethiopia rhamna Khawsa awithang qoel (missionary) na a cehnaakna sai oeh cet hue. Mathai ve acena Awithang ak qoelnakna ukkung boi Hertacus ak thlang tueih eng a hulamna koe eng cimca ang sang eng chuh mat hue ti hue u. 

• Jem: Alphaeus a capa Jem ve Foxe eng a ti oehtoe, Jem ve Jerusalem khrihca baeknak a xamca matna tuehna awmnoeh hubat khui oeh hubat Johan ti kana toe a xinglu ang sang soeih matna awm hue. Jem ve Jesuh Khrih ak cangnak ammak khong a dawngoeh Tempoen sona koe eng khong hue u. Anih ve a kum 94 tluk oeh veuk ak pai u, lung eng khong unoeh ani phepphoei coengoeh ang heu-awi oeh rherna awm hue. 

• Thaddaeus: Thaddaeus ani ti u, Lebbaeus, Judas, Jude: ve khuuikhing anik qoelnak oehtoe Edessa kho, Turkey moe Greek khonu ani ti u oeh ce A.D 72 oeh taina awm hue. Anih ve Armenia rham, Syria rham, moe Persia rham doena Khawsa awithang qoel hue. 

• Simon: Kanan thlang Simon ve Afrika rham khotlak lam tungna Mauritania kho oeh moe England rhamna 
Khawsa awithang ak qoelnakna A.D 74 oeh taina awm hue. 

• Judas Iscariot: Judas Iscariot ve toe Mathai 27:3-6 khui oeh ni huh a mueihna a hubat khui oeh a Boipa ak yoikung moe ak thi ma cuekna awm hue. Ace a Boipa a yoih phu ce peecang 30 ce Tempoen khui oeh khong huet hue tinoeh Mathai eng qoel hue. Khuetueihkhi bibi 1:15-20 khui oeh ni huh oehtoe anih ce a Boipa a yoih phu eng mdek thlaa noeh ace mdek huen oeh ce thi soe ang mingna ce Aceldama tingahnak toe "thi huen" ti unoeh khue hue u. Anih ve toe Sai oeh ak cet amni noeh a Boipa ak khongnak ak cam eng amoeh moe amoeh ak thina awm hue. 

• Matthias: Matthias ve Jesuh eng ak tueh a hubat tak toe amni noeh Hubat 
Judas Iscariot ang yuengna anik tuehna awm hue. Anih ve lung eng khong unoeh ang hue-awi oeh rher hue u. 

• Poluh: Jesuh eng a xing hui oeh ak tueh hubat tak toe amni noeh, hubat a hamna Khawsa eng ak tueh va ni huvoei ani ti Poluh ve lung eng khong u noeh ang hue-awi oeh rher hue u. Anih ve Rom rham Nero boi eng a uk hui  A.D. 67 oeh ni ani him hue u.